10 min czytania
Utrzymanie optymalnej temperatury roboczej silnika we współczesnych samochodach jest stosunkowo proste. Wydajny układ chłodzenia cieczą zapobiega przegrzewaniu się silnika, co było nagminne w silnikach chłodzonych powietrzem. Co jednak istotne, nie tylko wzrost temperatury silnika może wskazywać na uszkodzony termostat. Objawy awarii mogą być zgoła inne. Wyjaśniamy, jak rozpoznać uszkodzony termostat i co robić, gdy uda się zdiagnozować usterkę.
Spis treści:
Zastosowanie układu chłodzenia cieczą wyraźnie zwiększyło możliwości silników spalinowych. Odtąd skuteczność chłodzenia nie była już uzależniona wyłącznie od pędu powietrza owiewającego silnik i jego radiatory. Oczywiście w dalszym ciągu jest on potrzebny, by odebrać energię z płynu chłodniczego przepływającego przez żeberka chłodnicy, jednak może być wymuszony. Odpowiada za to wentylator chłodnicy. Pracujący wentylator wymusza przepływ powietrza przez chłodnicę, dzięki czemu silnik może być skutecznie chłodzony nawet w trakcie postoju czy powolnej jazdy. Zmniejsza to ryzyko przegrzania, które jest dla silnika bardzo niebezpieczne.
Jaką rolę odgrywa w układzie chłodzenia termostat? Odpowiada on za regulację temperatury silnika poprzez kontrolowanie przepływu płynu chłodzącego. Warto bowiem wiedzieć, że płyn chłodniczy nie zawsze trafia do chłodnicy. W momencie rozgrzewania się silnika jest to niewskazane, bo wydłuża osiąganie temperatury roboczej i sprawia, że jednostka pracuje w niekorzystnych warunkach. Optymalna temperatura płynu chłodzącego wynosi ok. 85-110 stopni Celsjusza, w zależności od konstrukcji silnika. W tym zakresie temperaturowym silnik generuje najmniej oporów własnych i najskuteczniej spala mieszankę paliwowo-powietrzną. Gdyby płyn chłodniczy był cały czas wychładzany w chłodnicy, uzyskanie temperatury w zimie mogłoby okazać się niemożliwie.
Dowiedz się więcej: Uszkodzona pompa wody – objawy, przyczyny, naprawa
Z tego względu stosuje się termostat samochodowy. To niewielki zawór z termoczułą wkładką, który decyduje o tym, czy płyn chłodniczy trafi na tzw. mały lub duży obieg. Gdy silnik jest zimny, płyn chłodniczy krąży w małym obiegu, z pominięciem chłodnicy. Dzięki temu silnik może szybciej złapać temperaturę, co zmniejsza jego zużycie, poprawia kulturę pracy i obniża spalanie paliwa. Do chłodnicy płyn kierowany jest dopiero w momencie, gdy silnik osiągnie konkretną temperaturę. Wówczas zawór się otwiera, a układ pozwala utrzymać stabilną temperaturę. Gdy sam przepływ nie wystarcza, do gry wchodzi dodatkowo wentylator chłodnicy.
Objawy uszkodzonego termostatu nie zawsze są takie same. Wszystko zależy od tego, w której pozycji termostat pracuje nieprawidłowo. Termostat może zaciąć się zarówno w pozycji otwartej, jak i zamkniętej, a w obu tych przypadkach reakcja silnika będzie zgoła odmienna. Jak nietrudno się domyślić, jedna z awarii termostatu będzie przy okazji bardziej niebezpieczna od drugiej, bo może doprowadzić do przegrzania jednostki napędowej.
Płyn krążący wyłącznie w małym obiegu nie jest chłodzony przez chłodnicę samochodową, zatem ryzyko przegrzania silnika jest bardzo duże. Ani chłodnica, ani pracujący wentylator nie są wówczas w stanie obniżyć temperatury silnika. Nieco mniej groźne jest zablokowanie termostatu w pozycji otwartej, czyli z ciągłym przepływem płynu przez chłodnicę. W takim przypadku ryzyko przegrzania silnika jest minimalne, jednakże silnik może nie być w stanie osiągnąć optymalnej temperatury.
Po czym rozpoznać uszkodzony termostat? Objawy typowe dla tej usterki to:
Warto jednak pamiętać, że powyższe objawy uszkodzonego termostatu mogą świadczyć również o innych usterkach układu chłodzenia. Przyczyną nieprawidłowego chłodzenia silnika może być brak płynu chłodniczego w zbiorniczku wyrównawczym. Do przegrzania prowadzi też zatkana lub zanieczyszczona chłodnica, ślizgający się pasek klinowy czy też niedziałająca pompa wody. Przed wymianą termostatu warto więc dokładnie sprawdzić ten element, aby mieć pewność, że diagnoza jest prawidłowa. Na szczęście nie jest to skomplikowane i nie wymaga specjalistycznych narzędzi.
Aby upewnić się, czy termostat działa prawidłowo, należy wykonać prosty test. Zdemontuj element z układu chłodzenia, a następnie zanurz go w naczyniu z wrzątkiem. Pod wpływem gorącej wody termostat powinien niezwłocznie się otworzyć. Jeśli nie reaguje na temperaturę, można podejrzewać, że element termoczuły jest zepsuty lub też termostat zatarł się w zamkniętej pozycji.
W ten sam sposób sprawdzisz, czy termostat samochodowy prawidłowo się zamyka. Rozgrzany w gorącej wodzie termostat przełóż do naczynia z zimną wodą i zobacz, jak zareaguje zawór. Powinien natychmiast się zamknąć. Jeśli pozostaje otwarty lub zamyka się jedynie częściowo, najprawdopodobniej jest zużyty. W takim przypadku najlepszym rozwiązaniem będzie wymiana termostatu na nowy. Gdy już wiesz, jak sprawdzić termostat, wymiana elementu nie będzie dla Ciebie problemem.
Przeczytaj również: Płyn chłodniczy w samochodzie. Kiedy wymieniać płyn chłodniczy?
Regulacja temperatury silnika jest niezwykle istotna, dlatego jazda z uszkodzonym termostatem jest zdecydowanie niezalecana – zwłaszcza gdy jest on zablokowany w zamkniętej pozycji zaworu. Taka usterka prowadzi do przegrzania silnika, co ma negatywne i niestety kosztowne skutki. Zbyt wysoka temperatura cieczy chłodzącej może doprowadzić do:
Nieco mniej destrukcyjne jest zawieszenie termostatu w dużym obiegu, powodujące niedogrzanie silnika. Nie oznacza to jednak, że jest to obojętne dla silnika. Niedogrzany silnik zużywa się znacznie szybciej niż po osiągnięciu właściwej temperatury, a ponadto może powodować inne problemy. Konsekwencją zbyt niskiej temperatury silnika oraz płynu chłodniczego jest często:
Biorąc pod uwagę, że wszystkie te potencjalne skutki mogą okazać się bardzo kosztowne, z wymianą termostatu nie warto zwlekać. Tym bardziej, że koszt wymiany nie jest wysoki, a sama część kosztuje zazwyczaj od ok. 40 do 250 zł. Ceny termostatów stosowanych w nowoczesnych samochodach mogą być wyższe, zwłaszcza gdy jest to termostat fazowy, wyposażony w elektryczne podgrzewanie lub zmieniający temperaturę w zależności od obciążenia silnika.
Termostaty fazowe stosuje się po to, by niejako oszukać termostat i wymusić na nim zamknięcie lub otwarcie, zanim jeszcze zrobi to temperatura płynu chłodniczego. Przyspieszenie chłodzenia przygotowuje silnik na zwiększone obciążenie, natomiast wymuszone zamknięcie dopływu przydaje się chociażby podczas zjazdu z góry. Dzięki temu nie występuje opóźnienie w chłodzeniu cieczy i można zastosować wyższe nastawy temperatury chłodziwa. Ceny termostatów fazowych są wyższe, ale nie przekraczają zazwyczaj 1000 zł.
W większości przypadków naprawa termostatu samochodowego jest nieopłacalna. To bardzo prosty element, który zazwyczaj psuje się definitywnie. W najprostszej wersji termostat jest to nieskomplikowany mieszek wykonany z mosiężnej blachy, która rozszerza się pod wpływem ciepła i otwiera zawór grzybkowy. Czasem stosowane są dodatkowe materiały, takie jak wosk, grafit, aluminium czy miedź.
Uszkodzenie termostatu wiąże się najczęściej z permanentnym zablokowaniem zaworu. Naprawa jest możliwa głównie wtedy, gdy powodem niewłaściwej pracy są zanieczyszczenia lub nieszczelna uszczelka. Gdy jednak zawór nie reaguje na temperaturę, pozostaje wymiana termostatu na nowy. Nawet jeśli uda się rozruszać stary termostat, najpewniej odmówi on posłuszeństwa w najbliższym czasie.
Polecamy artykuł: Samochód gaśnie podczas jazdy? Sprawdź, co może być przyczyną!
Samodzielna wymiana termostatu w starszych autach nie jest skomplikowana. Wystarczy odłączyć starą część, uważając na to, aby do wnętrza układu chłodniczego nie dostały się zanieczyszczenia. Po dokładnym oczyszczeniu gniazda termostatu oraz założeniu nowej uszczelki można zamontować sprawny termostat. Niezbędne jest też uzupełnienie płynu chłodniczego oraz sprawdzenie szczelności termostatu. Upewnij się, że termostat zamontowany jest we właściwy sposób, zgodnie z kierunkiem przepływu płynu chłodzącego. W innym przypadku może nie działać prawidłowo.
Należy podkreślić, że wymiana termostatu w niektórych autach może być trudniejsza. Czasem kłopotliwy jest dostęp do obudowy termostatu i cała procedura wymaga demontażu dodatkowych elementu. Kierowca nieorientujący się, za co odpowiadają poszczególne przewody, rury czy kanały, może mieć z tym problem. Pułapką może okazać się niewłaściwy dobór termostatu. Element musi być dobrany do konkretnej wersji silnikowej, dlatego podczas zakupu najlepiej posłużyć się numerem VIN.
Najbezpieczniejszym rozwiązaniem jest więc powierzenie tego zadania doświadczonemu mechanikowi. Specjalista nie tylko wymieni wadliwy termostat, ale przy okazji skontroluje pozostałe elementy układu chłodzenia oraz części, które mogły zostać uszkodzone przez przegrzewający się silnik – wyjaśnia ekspert Q Service Castrol.
Jeżeli zauważasz problemy z chłodzeniem w Twoim aucie, warto skontrolować termostat. Ta niepozorna część psuje się stosunkowo rzadko, ale może narobić sporego kłopotu. Listę najlepszych serwisów z Twojej okolicy znajdziesz na stronie Q Service Castrol.
Eksperci Q Service Castrol to zespół doświadczonych fachowców: dziennikarzy motoryzacyjnych, inżynierów i mechaników. Razem opisują współczesną i sentymentalną motoryzację, odkrywają dla Was tajemnice techniki, budowy pojazdów, ich serwisowania i pielęgnacji.
Przygotowane przezEksperci Q Service Castrol
