10 min czytania
Brak mocy, szarpanie podczas przyspieszania a może przygasanie na biegu jałowym? Awarie przepustnicy mogą mieć różne oblicze. W niektórych scenariuszach uszkodzona przepustnica generuje znaczne zagrożenie dla pasażerów — dlatego nie warto zwlekać z naprawą. Po czym poznać usterki przepustnicy i z czego wynikają?
Rodzaje awarii związanych z zabrudzeniem lub uszkodzeniem przepustnicy są oczywiście różne, dlatego nie zawsze wiąże się to z koniecznością wymiany elementu na nowy. Czasem wystarczy jedynie regeneracja, a nawet porządne czyszczenie środkiem chemicznym. Nie zmienia to jednak faktu, że mimo prostej budowy przepustnica może się po prostu zużyć, co uniemożliwi płynną regulację dopływu powietrza do silnika.
Wpływa to bezpośrednio na sposób rozwijania mocy silnika i zachowanie samochodu podczas jazdy. Zawieszenie przepustnicy w trakcie wyprzedzania lub włączania się do ruchu mieć tragiczne skutki, dlatego warto wiedzieć, jakie są objawy wskazujące na usterkę przepustnicy. Wczesna interwencja w wielu przypadkach pozwoli uniknąć wymiany elementu. Czym jednak jest przepustnica, jak działa i po co się ją stosuje w samochodach?
Przepustnica samochodowa to element odpowiadający za regulację dopływu powietrza w silnikach benzynowych. W dawnych silnikach była częścią gaźnika, dziś jest oddzielnym podzespołem. Przepustnica jest połączona z pedałem gazu bezpośrednio za pomocą stalowej linki, która steruje wychyleniem zaworu motylkowego. Dostępne są również przepustnice sterowane elektronicznie, tzw. ETC (ang. Electronic Thorttle Control), jednak wykorzystuje się je rzadziej. W tym drugim przypadku sygnał z pedału gazu wysyłany jest do modułu sterowania, który zarządza otwarciem przepustnicy za pomocą silniczka elektrycznego.
Przeczytaj też: Kontrolki w aucie – co oznaczają i jak na nie reagować?
Bez względu na to, czy zaworem motylkowym zawiaduje linka i sprężyna, czy też elektronika, działanie samej przepustnicy jest podobne. Jej głównym zadaniem jest ograniczanie i regulowanie dopływu powietrza do komór spalania. W silniku benzynowym pozwala to sterować ilością wtłaczanej mieszanki paliwowo-powietrznej, dzięki czemu kierowca może płynnie przyspieszać oraz regulować prędkość. Im mocniej wciśnięty jest pedał gazu, tym szerzej otwiera się talerz przepustnicy i do silnika dociera więcej powietrza. Dzięki temu rosną obroty, moment obrotowy i moc silnika, a auto nabiera prędkości lub ją utrzymuje. Ilość potrzebnej benzyny dobierana jest na podstawie wychylenia przepustnicy oraz sygnałów pomiarowych z przepływomierza i sondy lambda. Po odpuszczeniu gazu sprężyna zamyka zawór przepustnicy, a samochód zwalnia. W przypadku silnika Diesla sterowanie samochodem odbywa się nieco inaczej.
Gdzie znajduje się przepustnica samochodowa? Jest to element układu dolotowego silnika i znajduje się pomiędzy przepływomierzem a kolektorem ssącym. Do przepustnicy przymocowana jest rura dolotu, którą dostaje się przefiltrowane powietrze. Plastikowy kolektor dolotowy nasunięty jest na korpus przepustnicy i zabezpieczony metalową opaską zaciskową, natomiast sama przepustnica przykręcona jest na sztywno do silnika. Przepływ powietrza przez przepustnice może przebiegać poziomo lub pionowo.
Problemem w zdiagnozowaniu usterek przepustnicy jest to, że objawy nie są jednoznaczne. Podobne symptomy występują przy innych awariach powodujących nieprawidłowe wytwarzanie mieszanki paliwowo-powietrznej. Często więc pada podejrzenie na uszkodzenie przepływomierza lub sondy lambda, które odgrywają ważną rolę przy dobieraniu proporcji paliwa i powietrza. Niektóre oznaki towarzyszą też zabrudzeniu filtra powietrza, awarii pompy paliwa czy zużyciu świec zapłonowych. Jeśli przyczyną problemów z silnikiem jest uszkodzona przepustnica, objawy mogą być podobne. Typowe symptomy awarii przepustnicy to:
Powodem nieprawidłowej pracy przepustnicy jest najczęściej jej zabrudzenie. Zanieczyszczenia osiadające na talerzu zaworu motylkowego utrudniają domykanie lub całkowite otwarcie przepustnicy, co odbija się na pracy silnika. W pierwszym przypadku może doprowadzić do falowania obrotów na biegu jałowym, a w drugim — utrudnić rozwinięcie pełnej mocy. Zabrudzona przepustnica może również pracować skokowo i zacinać się w konkretnych pozycjach. Rezultatem takiej usterki są wówczas chwilowe przerwy w rozwijaniu momentu obrotowego, szarpnięcia oraz problemy z płynną zmianą prędkości. Powszechnym zjawiskiem jest dławienie się silnika, a kierowca może mieć problem z ruszeniem lub dynamicznym przyspieszeniem. Czasem problemy te występują tylko podczas delikatnego operowania gazem.
Skąd biorą się zanieczyszczenia? Zużyty filtr powietrza jest głównym powodem problemów, które daje uszkodzona przepustnica. Objawy problemów z przepustnicą często są podobne do tych, których przyczyną jest wyeksploatowany filtr, dlatego warto sprawdzić oba elementy za jednym razem. Zbyt rzadka wymiana filtra powietrza prowadzi do przedostawania się zanieczyszczeń przez wkład. Czasem zbrudzenia dostają się też przez nieszczelności w układzie dolotowym, gdy silnik zasysa tzw. lewe powietrze. Konsekwencją może być uszkodzenie przepustnicy, ale przede wszystkim przepływomierza leżącego tuż za filtrem. Zabrudzenie platynowego drucika przepływomierza również skutkuje nieprawidłową pracą silnika.
Dowiedz się więcej: Filtr powietrza – co ile wymiana? Sprawdź, czy to już!
Powyższy opis dotyczy silników benzynowych, ale czy jednostka wysokoprężna może dawać objawy uszkodzonej przepustnicy? Diesel w końcu też czasem przygasa, szarpie lub traci moc. Przyczyny takich mankamentów leżą jednak najczęściej gdzie indziej, bowiem klasyczna jednostka wysokoprężna nie jest wyposażona w przepustnicę. Wciskanie pedału gazu steruje ilością paliwa podawanego przez wtryski, a nie otwarciem kanału doprowadzającego powietrze.
Niektóre jednostki wysokoprężne, zwłaszcza te z common rail, mogą mieć zawór motylkowy przypominający przypustnicę, ale spełnia on inne zadanie. Pełni rolę klapy gaszącej, która zapobiega rozbieganiu się silnika, a także zwiększa podciśnienie zaciągające spaliny z zaworu EGR. Przepustnica w Dieslu odpowiada też za delikatne gaszenie silnika, aby odcięcie paliwa nie spowodowało nagłego zatrzymania tłoków i niebezpiecznej dla rozrządu tzw. cofki.
Polecamy artykuł: Diesel czy benzyna?
Jakie jeszcze problemy może sprawiać uszkodzona przepustnica? Objawy takie jak szarpanie, opóźniona reakcja na gaz i zdławienie wskazują też na uszkodzenie czujnika położenia przepustnicy (TPS). To niewielki czujnik, który mierzy wychylenie przepustnicy i na podstawie zmieniającego się oporu oraz napięcia prądu wysyła sygnał do sterownika silnika. W ten sposób komputer ECU może dobrać właściwą dawkę paliwa, potrzebną do uzyskania mieszanki stechiometrycznej. Zużycie ślizgacza lub bieżni oporowej wraz ze ścieżkami operowymi sprawi, że sygnał nie będzie ciągły lub wiarygodny.
Jeśli czujnik TPS jest oddzielnym elementem, wystarczy wymienić go na nowy. Gorzej, gdy jest zintegrowany z przepustnicą. Wówczas jedynym rozwiązaniem jest wymiana całej przepustnicy. Przed zakupem nowego elementu warto się upewnić, czy powodem problemów nie jest poluzowana wtyczka czujnika. Jeśli uszkodzeniu uległ sam przewód, nie trzeba wymieniać całego czujnika TPS — większość elektryków samochodowych bez trudu zamontuje jedynie nowy kabel. Nawet jeśli niezbędna będzie wymiana czujnika, nie jest to wysoki koszt. Nowy element kosztuje zazwyczaj ok. 20-50 zł, a wymiana jest bardzo łatwa.
Jeśli silnik gaśnie na wolnych obrotach lub nie daje się odpalić bez dodania gazu, warto skontrolować silniczek krokowy. To niewielki silnik elektryczny zamontowany na przepustnicy, który steruje otwarciem dodatkowego kanału. Trzeba bowiem wiedzieć, że po odpuszczeniu pedału gazu, mocna sprężyna całkowicie domyka talerz przepustnicy i zatrzymuje przepływ powietrza.
Aby silnik nie gasł na postoju oraz po wysprzęgleniu, niezbędny jest więc dodatkowy kanał, którym dostanie się powietrze do cylindrów. Znajduje się on tuż przed dyskiem przepustnicy i jest otwierany przez silnik krokowy. W korpusie silnika znajduje się cewka, która porusza czopem zamykającym i otwierającym kanał. Zacięcie silnika krokowego może powodować zarówno przygasanie silnika (zamknięty kanał), jak i utrzymywanie zbyt wysokich obrotów.
Jeśli przyczyną nieprawidłowego działania przepustnicy są zabrudzenia, porządne czyszczenie najczęściej wystarczy, by usunąć kłopot. Zawór przepustnicy można wyczyścić benzyną ekstrakcyjną, ale najlepiej użyć specjalnego preparatu do czyszczenia przepustnic. Jest on dostępny w sprayu i do zestawu dołączona jest najczęściej długa dysza, która ułatwi zaaplikowanie preparatu w zakamarkach elementu. Najlepiej przeprowadzić tę czynność po zdemontowaniu przepustnicy — wówczas ryzyko przedostania się zanieczyszczeń do kolektora ssącego jest mniejsze. Uwaga! Podczas odchylania dysku przepustnicy należy uważać na palce! Sprężyna zamykająca zawór jest bardzo mocna i nieostrożna pielęgnacja może doprowadzić do poważnych skaleczeń.
Wymontowanie przepustnicy nie jest trudne i wymaga odłączenia kilku elementów — rury dolotu, metalowej linki i wtyczek. Podczas odkręcania przepustnicy należy uważać na to, by nie zgubić ani nie uszkodzić uszczelki łączącej podzespół z silnikiem. Po zamontowaniu wyczyszczonej przepustnicy trzeba natomiast wykonać adaptację. Najlepiej zrobić to poprzez komputer diagnostyczny, ale w niektórych modelach można także wykonać procedurę niewymagającą podłączania dodatkowych urządzeń. Polega ona na utrzymywaniu jałowych lub podwyższonych obrotów przez wskazany przez producenta czas. Niektóre przepustnice adaptują się samoczynnie, więc naprawa jest jeszcze prostsza.
Nie w każdym przypadku jednak czyszczenie przepustnicy pomoże. Jeśli element jest mocno zużyty lub też omomierz wskazuje nieprawidłową rezystancję czujnika zintegrowanego z przepustnicą, nie obędzie się bez wymiany elementu. Biorąc pod uwagę kłopoty, jakie może sprawić uszkodzona przepustnica, objawy odbijające się na bezpieczeństwie jazdy i możliwość pogłębienia się usterek, nie warto zwlekać z wizytą w warsztacie samochodowym. Konsekwencją jazdy z uszkodzoną przepustnicą może być bowiem:
Aby uniknąć podobnych problemów, umów wizytę w serwisie od razu, gdy wykryjesz oznaki uszkodzonej przepustnicy. Dzięki temu oszczędzisz inne podzespoły i unikniesz niebezpiecznej sytuacji na drodze. Sprawdzone warsztaty sieci Q Service Castrol, w których zdiagnozujesz i usuniesz usterkę, znajdziesz na stronie www.qservicecastrol.eu
Eksperci Q Service Castrol to zespół doświadczonych fachowców: dziennikarzy motoryzacyjnych, inżynierów i mechaników. Razem opisują współczesną i sentymentalną motoryzację, odkrywają dla Was tajemnice techniki, budowy pojazdów, ich serwisowania i pielęgnacji.
Przygotowane przezEksperci Q Service Castrol
